Việc nhập khẩu và xuất khẩu hàng hóa đã trở thành một phần không thể thiếu của nền kinh tế mỗi quốc gia. Tuy nhiên, quá trình này không chỉ đơn thuần là mua và bán, mà còn đi kèm với nhiều quy định pháp lý bao gồm cả vấn đề về thuế. Trong đó, việc hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt đóng vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nhập khẩu và xuất khẩu. Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi vào tìm hiểu sâu hơn về khái niệm này, cũng như những trường hợp được hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt.

1. Định nghĩa thuế tiêu thụ đặc biệt

Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) là một loại thuế gián thu được áp dụng trên một số hàng hóa và dịch vụ xa xỉ, không thiết yếu hoặc gây ảnh hưởng đến sức khỏe và môi trường. Các mặt hàng chịu thuế này thường bao gồm rượu bia, thuốc lá, ô tô, xăng dầu và một số dịch vụ như kinh doanh vũ trường, massage. Thuế tiêu thụ đặc biệt được thiết kế nhằm điều tiết tiêu dùng, hạn chế việc sử dụng các sản phẩm gây hại và đồng thời là một nguồn thu quan trọng cho ngân sách nhà nước.

2. Ý nghĩa của việc hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt

Hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt là quá trình hoàn trả lại khoản thuế đã nộp cho các doanh nghiệp hoặc cá nhân khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện quy định của pháp luật. Việc hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt mang nhiều ý nghĩa quan trọng:

• Hoàn thuế giúp giảm gánh nặng tài chính cho các doanh nghiệp, đặc biệt là trong các hoạt động xuất nhập khẩu. Khi các doanh nghiệp được hoàn lại số tiền thuế đã nộp, họ có thể tái đầu tư vào sản xuất, kinh doanh, từ đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế.

• Việc hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt đối với hàng hóa xuất khẩu là một biện pháp thúc đẩy các doanh nghiệp gia tăng hoạt động xuất khẩu, giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế.

• Hoàn thuế đảm bảo tính công bằng trong hệ thống thuế, tránh việc đánh thuế hai lần hoặc đánh thuế không đúng đối tượng. Điều này giúp xây dựng một môi trường kinh doanh minh bạch và công bằng.

3. Các trường hợp được hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt

A. Nhóm hàng hóa tạm nhập khẩu, tái xuất khẩu

Nhóm hàng hóa tạm nhập khẩu, tái xuất khẩu là một trong những trường hợp phổ biến được hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt. Các hàng hóa này được nhập khẩu vào Việt Nam với mục đích lưu kho bãi, tái xuất khẩu hoặc tham gia vào các sự kiện quốc tế, nhưng sau đó sẽ không tiêu thụ trong nước. Cụ thể, các trường hợp được hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt bao gồm:

Trường hợp được hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt khi hàng hóa lưu kho bãi và tái xuất khẩu

Hàng hóa nhập khẩu đã nộp thuế tiêu thụ đặc biệt và lưu kho bãi tại cửa khẩu thuộc Việt Nam, sau đó được tái xuất khẩu ra nước ngoài, sẽ được hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt tương ứng với số lượng hàng hóa đã tái xuất. Đây là biện pháp nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc lưu chuyển hàng hóa qua lãnh thổ Việt Nam mà không có ý định tiêu thụ tại thị trường nội địa.

Trường hợp được hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt khi hàng hóa bán cho nước ngoài qua đại lý Việt Nam

Các loại hàng hóa nhập khẩu đã nộp thuế tiêu thụ đặc biệt và được bán cho các quốc gia khác thông qua đại lý tại Việt Nam cũng được xem xét hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt. Điều này khuyến khích các doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào hoạt động xuất khẩu thông qua hệ thống đại lý, tăng cường hợp tác thương mại quốc tế.

Trường hợp được hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt khi hàng hóa tham gia hội chợ, triển lãm

Hàng hóa tạm nhập khẩu để tham gia các hoạt động hội chợ, triển lãm quốc tế tại Việt Nam đã nộp thuế tiêu thụ đặc biệt cũng thuộc diện được hoàn thuế. Sau khi kết thúc hội chợ, triển lãm, nếu hàng hóa được tái xuất khẩu về nước thì thuế tiêu thụ đặc biệt đã nộp sẽ được hoàn lại cho doanh nghiệp.

Trường hợp được hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt khi hàng hóa nhập khẩu ít hơn khai báo hoặc hư hỏng, mất mát

Trong quá trình nhập khẩu, nếu số lượng hàng hóa thực tế nhập khẩu ít hơn so với số lượng khai báo ban đầu hoặc hàng hóa bị hư hỏng, mất mát do lý do chính đáng, thuế tiêu thụ đặc biệt đã nộp cho phần hàng hóa không được nhập khẩu hoặc bị hư hỏng, mất mát sẽ được hoàn lại. Đây là biện pháp giúp đảm bảo tính công bằng và chính xác trong việc thu thuế.

Trường hợp được hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt khi hàng hóa không đảm bảo chất lượng theo giấy phép nhập khẩu

Các loại hàng hóa nhập khẩu không đảm bảo chất lượng, chưa phù hợp với giấy phép nhập khẩu nhưng có giám định của cơ quan có thẩm quyền sẽ được xem xét hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt đã nộp. Trong trường hợp này, hàng hóa có thể không đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng theo quy định, do đó không được phép tiêu thụ tại thị trường Việt Nam và thuế tiêu thụ đặc biệt đã nộp sẽ được hoàn lại cho doanh nghiệp.

B. Nhóm hàng hóa nhập khẩu phục vụ cho sản xuất hàng hóa xuất khẩu

Các doanh nghiệp nhập khẩu hàng hóa nhằm mục đích sản xuất, gia công hàng hóa xuất khẩu sẽ được hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt đã nộp. Nhằm khuyến khích hoạt động sản xuất và gia công tại Việt Nam, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp trong việc tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Khi sản phẩm hoàn chỉnh được xuất khẩu, doanh nghiệp sẽ được hoàn lại số thuế tiêu thụ đặc biệt đã nộp cho các nguyên liệu, vật tư, linh kiện này.

C. Nhóm hàng hóa sản xuất kinh doanh có thay đổi về hình thức hoạt động

Trong các trường hợp có những thay đổi về hình thức hoạt động như sáp nhập, tách rời, giải thể, phá sản, doanh nghiệp có quyền làm hồ sơ để được hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt. Cụ thể bao gồm:

Trường hợp được hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt khi thay đổi về hình thức kinh doanh 

Khi doanh nghiệp thay đổi mô hình kinh doanh, ví dụ từ công ty cổ phần sang công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc ngược lại, họ có thể phải điều chỉnh lại các khoản thuế đã nộp. Nếu có số thuế tiêu thụ đặc biệt đã nộp dư, doanh nghiệp sẽ được hoàn lại số tiền này.

Trường hợp được hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt khi doanh nghiệp sáp nhập, tách rời, giải thể, phá sản

• Sáp nhập doanh nghiệp: Khi hai hoặc nhiều doanh nghiệp sáp nhập thành một, có thể phát sinh các khoản thuế tiêu thụ đặc biệt đã nộp dư. Trong trường hợp này, doanh nghiệp mới sau sáp nhập có quyền yêu cầu hoàn thuế.

• Tách rời doanh nghiệp: Khi một doanh nghiệp tách thành hai hoặc nhiều doanh nghiệp mới, các doanh nghiệp mới có thể được hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt nếu chứng minh được số thuế đã nộp dư trước đó.

• Giải thể doanh nghiệp: Trong quá trình giải thể, nếu doanh nghiệp chứng minh được số thuế tiêu thụ đặc biệt đã nộp nhiều hơn so với thực tế phát sinh, doanh nghiệp sẽ được hoàn thuế.

• Phá sản doanh nghiệp: Khi doanh nghiệp tuyên bố phá sản và có các khoản thuế tiêu thụ đặc biệt đã nộp dư, họ có quyền làm hồ sơ yêu cầu hoàn thuế. Việc này sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại tài chính cho các doanh nghiệp trong quá trình phá sản.

D. Các trường hợp khác được hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt

Trong một số trường hợp đặc biệt, các doanh nghiệp có thể được hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt theo các quy định cụ thể của pháp luật hoặc các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Cụ thể, các trường hợp này bao gồm:

Trường hợp được hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt theo quy định của cơ quan nhà nước 

Cơ quan nhà nước có thẩm quyền có thể ban hành các quy định đặc biệt để hỗ trợ doanh nghiệp trong việc hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt trong các trường hợp cụ thể. Các quy định này có thể liên quan đến các biện pháp hỗ trợ kinh doanh, khuyến khích đầu tư hay các chương trình đặc biệt từ chính phủ.

Trường hợp được hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt theo điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên

Nếu Việt Nam là thành viên của các tổ chức quốc tế hoặc đã ký kết các thỏa thuận, hiệp định quốc tế liên quan đến hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt, các doanh nghiệp có thể được hưởng các quyền lợi từ các điều ước này. Việc hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt có thể được điều chỉnh hoặc mở rộng theo các điều khoản của các thỏa thuận này.

Trường hợp được hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt khi số tiền nộp thuế tiêu thụ đặc biệt lớn hơn số quy định

Trong một số trường hợp, số tiền thuế tiêu thụ đặc biệt mà doanh nghiệp đã nộp có thể lớn hơn so với số tiền quy định theo luật pháp. Trong trường hợp này, doanh nghiệp có quyền yêu cầu hoàn thuế cho phần số tiền nộp vượt quá mức quy định, nhằm đảm bảo tính công bằng và minh bạch trong quá trình thu thuế.

4. Hồ sơ hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt

A. Hồ sơ cho hàng hóa nhập khẩu tái xuất

Khi doanh nghiệp muốn yêu cầu hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt cho hàng hóa nhập khẩu tái xuất, họ cần chuẩn bị các tài liệu sau đây:

• Công văn yêu cầu hoàn thuế: Đây là văn bản yêu cầu hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt theo mẫu quy định của cơ quan quản lý thuế.

• Hóa đơn GTGT hoặc hóa đơn bán hàng: Các bản sao chứng từ này cần được đính kèm trong hồ sơ để chứng minh việc nhập khẩu hàng hóa và thanh toán các khoản thuế phát sinh.

• Chứng từ thanh toán: Đây là các tài liệu chứng minh việc thanh toán cho hàng hóa nhập khẩu, bao gồm các hóa đơn thanh toán, các chứng từ ngân hàng hoặc các văn bản liên quan khác.

• Hợp đồng và hóa đơn xuất nhập khẩu: Các hợp đồng và hóa đơn liên quan đến quá trình nhập khẩu và tái xuất khẩu của hàng hóa cần được đính kèm trong hồ sơ.

• Văn bản thỏa thuận trả lại hàng hóa: Trong trường hợp hàng hóa không thể xuất khẩu và cần trả lại cho nước nhập khẩu, văn bản thỏa thuận này sẽ được yêu cầu để chứng minh việc trả lại hàng hóa.

• Thông báo của doanh nghiệp bưu chính, dịch vụ chuyển phát nhanh quốc tế: Đây là thông báo của doanh nghiệp về việc không giao được hàng hóa với hàng hóa nhập khẩu, thường được cung cấp bởi các đơn vị bưu chính hoặc dịch vụ chuyển phát nhanh quốc tế.

• Văn bản của doanh nghiệp cung ứng tàu biển: Trong trường hợp hàng hóa được vận chuyển bằng đường biển, văn bản này là bằng chứng về việc cung cấp tàu biển cho việc vận chuyển hàng hóa.

B. Hồ sơ cho hàng hóa nhập khẩu sản xuất, kinh doanh nhưng đã xuất khẩu

Khi doanh nghiệp muốn yêu cầu hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt cho hàng hóa nhập khẩu đã được sử dụng trong quá trình sản xuất và kinh doanh và đã xuất khẩu, họ cần chuẩn bị các tài liệu sau đây:

• Công văn hoàn thuế: Đây là văn bản yêu cầu hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt theo mẫu quy định của cơ quan quản lý thuế, được doanh nghiệp điều chỉnh và điền đầy đủ thông tin cần thiết.

• Chứng từ thanh toán: Các tài liệu chứng minh việc thanh toán cho hàng hóa nhập khẩu và xuất khẩu, bao gồm các hóa đơn thanh toán, các chứng từ ngân hàng hoặc các văn bản liên quan khác.

• Hợp đồng và hóa đơn xuất nhập khẩu: Các hợp đồng và hóa đơn liên quan đến quá trình nhập khẩu và xuất khẩu của hàng hóa cần được đính kèm trong hồ sơ.

• Báo tính thuế nguyên liệu, vật tư, linh kiện: Đây là tài liệu chứng minh các khoản thuế đã được nộp cho các nguyên liệu, vật tư, linh kiện nhập khẩu và sử dụng trong quá trình sản xuất hàng hóa xuất khẩu.

• Hợp đồng gia công: Trong trường hợp hàng hóa được gia công bởi các bên thứ ba trước khi xuất khẩu, hợp đồng gia công cũng cần được đính kèm trong hồ sơ.

• Tài liệu chứng minh cơ sở sản xuất: Các tài liệu như giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, giấy chứng nhận đăng ký sản xuất hoặc các giấy tờ liên quan khác cần được cung cấp để chứng minh cơ sở sản xuất của doanh nghiệp.

Lời kết

Hy vọng bài viết trên của Kế toán PPI đã cung cấp đến bạn những trường hợp được hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt và các thông tin liên quan. Việc hiểu rõ và áp dụng chính sách hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt đóng vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp, đồng thời cũng giúp tăng cường tính minh bạch và công bằng trong hoạt động kinh doanh.