Giá thành sản phẩm là một yếu tố quan trọng trong quản lý sản xuất và tài chính của doanh nghiệp. Để xác định giá thành sản phẩm một cách chính xác, doanh nghiệp cần áp dụng công thức tính giá thành sản phẩm phù hợp với quy trình sản xuất và yêu cầu quản lý của mình. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu các công thức tính giá thành sản phẩm theo các phương pháp phổ biến. Mỗi phương pháp có những đặc điểm và ứng dụng riêng, phù hợp với các loại hình sản xuất và quản lý khác nhau.

1. Định nghĩa giá thành sản phẩm

Giá thành sản phẩm là tổng hợp tất cả các chi phí liên quan đến việc sản xuất một sản phẩm hoàn chỉnh từ nguyên vật liệu đầu vào cho đến sản phẩm cuối cùng. Đây là một chỉ số quan trọng phản ánh mức độ chi phí cần thiết để tạo ra một sản phẩm, bao gồm các khoản chi phí như chi phí nguyên vật liệu, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung và các khoản chi phí khác liên quan đến quy trình sản xuất.

Cụ thể, giá thành sản phẩm bao gồm:

• Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: Chi phí của nguyên vật liệu chính và phụ trực tiếp sử dụng trong quá trình sản xuất.

• Chi phí nhân công trực tiếp: Lương và các khoản phụ cấp cho công nhân trực tiếp tham gia vào quá trình sản xuất.

• Chi phí sản xuất chung: Các chi phí không thể phân bổ trực tiếp cho một sản phẩm cụ thể, bao gồm khấu hao máy móc, công cụ dụng cụ, chi phí quản lý và các chi phí khác liên quan đến sản xuất.

2. Tầm quan trọng của việc tính toán giá thành sản phẩm trong quản lý doanh nghiệp

Việc tính toán giá thành sản phẩm không chỉ đơn thuần là một yêu cầu kế toán, mà còn đóng vai trò quan trọng trong nhiều khía cạnh quản lý doanh nghiệp:

• Xác định giá bán hợp lý: Hiểu rõ giá thành sản phẩm giúp doanh nghiệp xác định mức giá bán phù hợp, đảm bảo không chỉ bù đắp được các chi phí phát sinh mà còn mang lại lợi nhuận. Việc định giá chính xác cũng giúp doanh nghiệp cạnh tranh hiệu quả hơn trên thị trường.

• Quản lý chi phí hiệu quả: Tính toán giá thành sản phẩm giúp doanh nghiệp theo dõi và quản lý các chi phí liên quan đến sản xuất. Điều này cho phép doanh nghiệp nhận diện các khoản chi phí không cần thiết hoặc các lĩnh vực cần cải tiến, từ đó tối ưu hóa quy trình sản xuất và giảm thiểu lãng phí.

• Kế hoạch tài chính và ngân sách: Các dữ liệu về giá thành sản phẩm là cơ sở để lập kế hoạch tài chính và ngân sách. Doanh nghiệp có thể dự đoán chi phí tương lai, điều chỉnh ngân sách và đưa ra các quyết định đầu tư chính xác hơn.

• Đánh giá hiệu quả hoạt động: So sánh giá thành sản phẩm với các mục tiêu đã đề ra hoặc với các doanh nghiệp khác trong ngành có thể giúp doanh nghiệp đánh giá hiệu quả hoạt động sản xuất và quản lý của mình. Điều này cung cấp thông tin quý giá để cải tiến quy trình và chiến lược kinh doanh.

• Ra quyết định chiến lược: Thông tin về giá thành sản phẩm hỗ trợ doanh nghiệp trong việc đưa ra các quyết định chiến lược như mở rộng sản xuất, đầu tư vào công nghệ mới hoặc thay đổi mô hình kinh doanh. Giúp doanh nghiệp duy trì và nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường.

3. Giá thành sản phẩm được phân loại như thế nào?

Để kiểm soát và phân tích chi phí hiệu quả, giá thành sản phẩm thường được phân loại theo các tiêu chí khác nhau. Việc phân loại này giúp doanh nghiệp xác định chính xác các khoản chi phí và lập kế hoạch tài chính phù hợp. Dưới đây là cách phân loại giá thành sản phẩm theo hai tiêu chí chính: thời điểm tính và phạm vi phát sinh chi phí.

Phân loại theo thời điểm tính

Giá thành kế hoạch

Giá thành kế hoạch là mức chi phí dự tính cho sản xuất sản phẩm dựa trên kế hoạch đã được lập ra. Nó bao gồm ước lượng các chi phí cần thiết cho việc sản xuất theo số lượng dự kiến và các chi phí sản xuất theo kế hoạch. Giá thành kế hoạch giúp doanh nghiệp dự báo chi phí và lập ngân sách cho các hoạt động sản xuất, từ đó hỗ trợ việc ra quyết định và lập kế hoạch tài chính.

Giá thành định mức

Giá thành định mức được tính toán dựa trên các định mức chi phí cụ thể cho từng giai đoạn sản xuất tại một thời điểm nhất định. Định mức này phản ánh các yếu tố kỹ thuật và kinh tế hiện tại, như mức độ sử dụng nguyên vật liệu, nhân công và các yếu tố khác liên quan đến sản xuất. Giá thành định mức giúp doanh nghiệp đánh giá hiệu quả sản xuất và điều chỉnh kế hoạch khi cần thiết.

Giá thành thực tế

Giá thành thực tế là mức chi phí thực tế phát sinh trong quá trình sản xuất sản phẩm. Đây là số liệu chính xác được ghi nhận qua hệ thống kế toán và phản ánh chi phí thực sự mà doanh nghiệp phải chi trả. Giá thành thực tế cung cấp thông tin quan trọng để so sánh với giá thành kế hoạch và định mức, từ đó điều chỉnh chiến lược sản xuất và quản lý chi phí.

Phân loại theo phạm vi phát sinh chi phí

Giá thành sản xuất

Giá thành sản xuất bao gồm tất cả các chi phí liên quan trực tiếp đến việc sản xuất sản phẩm tại phân xưởng. Các chi phí này bao gồm chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp và chi phí sản xuất chung phát sinh trong quá trình sản xuất. Giá thành sản xuất giúp doanh nghiệp đánh giá hiệu quả của từng công đoạn sản xuất và kiểm soát các chi phí phát sinh.

Giá thành tiêu thụ

Giá thành tiêu thụ là tổng chi phí liên quan đến việc đưa sản phẩm từ giai đoạn sản xuất đến tay người tiêu dùng. Bao gồm cả giá thành sản xuất và các chi phí khác như chi phí quản lý doanh nghiệp và chi phí phân phối sản phẩm. Giá thành tiêu thụ giúp doanh nghiệp xác định giá bán hợp lý và tính toán lợi nhuận, đồng thời hỗ trợ trong việc hoạch định chiến lược phân phối và tiếp thị sản phẩm.

4. Công thức tính giá thành sản phẩm theo các phương pháp 

Công thức tính giá thành sản phẩm theo phương pháp giản đơn 

Công thức tính giá thành theo phương pháp giản đơn (hoặc giá thành theo chi phí sản xuất đơn giản) là một phương pháp cơ bản và dễ áp dụng. Đây là phương pháp thường được sử dụng cho các doanh nghiệp có quy trình sản xuất không quá phức tạp và số lượng mặt hàng ít. Phương pháp này giúp tính toán giá thành sản xuất dựa trên việc tổng hợp các chi phí liên quan đến quá trình sản xuất trong kỳ.

Công thức tính giá thành sản xuất theo phương pháp giản đơn là:

Tổng giá thành sản xuất = Chi phí sản xuất dở dang đầu kỳ + Chi phí sản xuất trong kỳ - Chi phí sản xuất dở dang cuối kỳ

Công thức tính giá thành sản phẩm theo phương pháp định mức

Công thức tính giá thành sản phẩm theo phương pháp định mức là một phương pháp hữu ích cho các doanh nghiệp có quy trình sản xuất ổn định và đã thiết lập định mức chi phí cho từng khâu sản xuất. Để áp dụng phương pháp này, doanh nghiệp cần có khả năng quản lý định mức chi phí tốt và thường xuyên điều chỉnh các định mức để phù hợp với thực tế.

Công thức tính giá thành theo phương pháp định mức được trình bày như sau:

Giá thành thực tế sản phẩm = Giá thành định mức đơn vị sản phẩm từng loại x Tỷ lệ chi phí (%)

Trong đó: 

- Tỷ lệ chi phí (%) = (Tổng giá thành sản xuất thực tế của các loại sản phẩm / Tổng giá thành sản xuất định mức của các loại sản phẩm) x 100

Công thức tính giá thành sản phẩm theo phương pháp phân bước

Phương pháp tính giá thành phân bước được áp dụng cho các doanh nghiệp có quy trình sản xuất phức tạp với nhiều giai đoạn công nghệ hoặc bộ phận sản xuất khác nhau. Phương pháp này giúp tập hợp chi phí theo từng giai đoạn sản xuất, phù hợp với các doanh nghiệp có nhu cầu bán nửa thành phẩm ra ngoài hoặc cần quản lý nội bộ chi tiết giữa các giai đoạn công nghệ.

Công thức tính giá thành theo phương pháp phân bước như sau:

Giá thành thành phẩm hoàn thành trong kỳ = Giá thành sản phẩm giai đoạn 1 + Giá thành sản phẩm giai đoạn 2 + … + Giá thành sản phẩm giai đoạn n

Công thức tính giá thành sản phẩm theo phương pháp hệ số 

Phương pháp tính giá thành hệ số áp dụng cho các doanh nghiệp sử dụng nguyên liệu cố Phương pháp tính giá thành theo hệ số được sử dụng cho các doanh nghiệp sản xuất nhiều loại sản phẩm khác nhau trong cùng một quy trình sản xuất, khi chi phí sản xuất được tập hợp chung cho toàn bộ quy trình thay vì phân bổ cho từng sản phẩm riêng biệt. Phương pháp này phù hợp với các ngành như may mặc, hóa chất, chế tạo, cơ khí, điện cơ và chăn nuôi.

Công thức tính giá thành theo phương pháp hệ số được trình bày như sau:

Giá thành đơn vị sản phẩm tiêu chuẩn = Tổng giá thành của tất cả các sản phẩm / Tổng số sản phẩm gốc

Trong đó: 

- Số sản phẩm tiêu chuẩn = Số sản phẩm của từng loại x Hệ số quy đổi từng loại;

Trong đó, hệ số quy đổi là yếu tố chuyển đổi giữa các loại sản phẩm. Đối với các loại sản phẩm khác nhau, doanh nghiệp cần xác định riêng hệ số quy đổi, với hệ số tiêu chuẩn thường được quy ước là 1.

- Tổng giá thành sản xuất sản phẩm = Số sản phẩm tiêu chuẩn x Giá thành đơn vị sản phẩm tiêu chuẩn.

Công thức tính giá thành sản phẩm theo đơn đặt hàng 

Phương pháp tính giá thành theo đơn đặt hàng được áp dụng cho các doanh nghiệp sản xuất theo đơn hàng cụ thể hoặc sản xuất đơn chiếc và hàng loạt theo yêu cầu của khách hàng. Đối với phương pháp này, giá thành sản phẩm được tính toán riêng biệt cho từng đơn hàng và kế toán chi phí cần được tổ chức chi tiết theo từng đơn hàng.

Công thức tính giá thành theo đơn đặt hàng như sau:

Giá thành của từng đơn hàng = Tổng chi phí nguyên vật liệu trực tiếp + Chi phí nhân công trực tiếp + Chi phí sản xuất chung (*)

(*): Các chi phí này được tính từ khi bắt đầu cho đến khi hoàn tất đơn đặt hàng

Công thức tính giá thành sản phẩm theo phương pháp loại trừ sản phẩm phụ

Phương pháp tính giá thành theo loại trừ sản phẩm phụ được sử dụng khi doanh nghiệp sản xuất không chỉ có sản phẩm chính mà còn thu được các sản phẩm phụ trong cùng một quá trình sản xuất. Để tính giá thành của sản phẩm chính, doanh nghiệp cần loại trừ giá trị của các sản phẩm phụ khỏi tổng chi phí sản xuất.

Công thức tính giá thành theo phương pháp loại trừ sản phẩm phụ là:

Tổng giá thành sản phẩm chính = Giá trị sản phẩm chính dở dang đầu kỳ + Tổng chi phí phát sinh trong kỳ - Giá trị sản phẩm phụ ước tính thu hồi - Giá trị sản phẩm chính dở dang cuối kỳ

Lời kết

Hy vọng qua bài viết trên của Kế toán PPI đã cung cấp đến bạn những thông tin cần thiết về các công thức tính giá thành sản phẩm được áp dụng phổ biến hiện nay. Việc lựa chọn phương pháp tính giá thành sản phẩm phù hợp không chỉ giúp doanh nghiệp kiểm soát chi phí hiệu quả mà còn ảnh hưởng đến chiến lược giá cả, khả năng cạnh tranh và lợi nhuận. Do đó, hiểu rõ và áp dụng đúng phương pháp tính giá thành sẽ là yếu tố quyết định giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình sản xuất, cải thiện hiệu suất tài chính và đạt được thành công lâu dài trong thị trường cạnh tranh.