Trong hoạt động kinh doanh, việc xác định giá thành sản phẩm đóng vai trò quan trọng, không chỉ là một phần của quy trình sản xuất mà còn là yếu tố quyết định đến lợi nhuận và cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường. Vậy, giá thành sản phẩm là gì và làm thế nào để tính toán giá thành một cách chi tiết và chính xác? Hãy cùng Kế toán PPI tìm hiểu các cách tính giá thành sản phẩm trong nội dung bài viết dưới đây.

1. Giá thành sản phẩm là gì?

Giá thành sản phẩm là tổng số tiền chi trả để hoàn thiện một sản phẩm trong điều kiện sản xuất bình thường của doanh nghiệp. Nó bao gồm tất cả các chi phí liên quan đến con người, nguyên vật liệu, công cụ dụng cụ, máy móc và các yếu tố khác. Một sản phẩm thông thường của doanh nghiệp để hoàn thiện thường bao gồm các loại chi phí chính sau:

• Chi phí nhân công trực tiếp: Là số tiền mà doanh nghiệp phải trả cho lao động tham gia trực tiếp vào quá trình sản xuất của sản phẩm đó.

• Chi phí nguyên vật liệu (bao gồm cả nguyên vật liệu chính và phụ): Đây là số tiền chi trả cho nguyên vật liệu cần thiết để sản xuất sản phẩm, bao gồm cả nguyên vật liệu chính và các nguyên vật liệu phụ hỗ trợ.

• Chi phí sản xuất chung: Bao gồm các chi phí chung không thuộc riêng về một sản phẩm cụ thể nhưng đóng góp vào quá trình sản xuất, bao gồm khấu hao máy móc, công cụ dụng cụ, chi phí lao động quản lý và nguyên vật liệu tiêu hao trong quá trình sản xuất.

2. Vai trò của việc tính giá thành sản phẩm

Xác định giá thành sản phẩm đóng vai trò quan trọng trong hoạt động kinh doanh của một doanh nghiệp và ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh khác nhau, bao gồm:

• Quản lý chi phí: Xác định giá thành sản phẩm giúp doanh nghiệp hiểu rõ chi phí sản xuất mỗi sản phẩm, từ đó có thể quản lý chi phí một cách hiệu quả. Việc này giúp doanh nghiệp kiểm soát được nguồn lực tài chính và tối ưu hóa việc sử dụng nguyên liệu, lao động và các nguồn lực khác.

• Định giá sản phẩm: Giá thành sản phẩm là một yếu tố quan trọng trong việc đưa ra quyết định về giá bán sản phẩm. Bằng cách xác định giá thành, doanh nghiệp có thể đưa ra một giá cả cạnh tranh trên thị trường nhưng vẫn đảm bảo lợi nhuận mong muốn.

• Lập kế hoạch kinh doanh: Việc biết được giá thành sản phẩm giúp doanh nghiệp lập kế hoạch kinh doanh một cách cụ thể và có tính khả thi. Điều này bao gồm việc dự đoán doanh thu, lợi nhuận và các chỉ tiêu tài chính khác.

• Quyết định về sản phẩm: Thông qua việc xác định giá thành sản phẩm, doanh nghiệp có thể đưa ra quyết định về việc tiếp tục sản xuất một sản phẩm cụ thể hoặc thậm chí loại bỏ sản phẩm đó nếu giá thành quá cao mà không đem lại lợi nhuận.

• Phân tích hiệu quả sản xuất: Xác định giá thành sản phẩm cung cấp thông tin quan trọng về hiệu quả của quy trình sản xuất và giúp doanh nghiệp tìm ra các cơ hội để cải thiện quá trình sản xuất và giảm chi phí.

3. Phân loại giá thành sản phẩm

Việc phân loại giá thành sản phẩm giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về cấu trúc chi phí sản xuất và quản lý tài chính một cách hiệu quả. Dưới đây là một số phân loại cơ bản về giá thành sản phẩm:

Theo thời điểm tính

• Giá thành kế hoạch: Được dự tính dựa trên kế hoạch sản xuất và số lượng sản phẩm dự kiến. Đây là mức chi phí dự tính theo kế hoạch sản xuất và kế hoạch sản lượng.

• Giá thành định mức: Là mức chi phí dự tính dựa trên định mức kinh tế kỹ thuật của sản xuất tại thời điểm nhất định, thường được sử dụng trong các kỳ kế hoạch dài hạn.

• Giá thành thực tế: Là mức chi phí thực tế được xác định thông qua quá trình kế toán, dựa trên các chi phí sản xuất thực tế đã phát sinh.

Theo phạm vi phát sinh chi phí

• Giá thành sản xuất: Bao gồm các chi phí trực tiếp liên quan đến quá trình sản xuất như chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí lao động trực tiếp và các chi phí sản xuất chung.

• Giá thành tiêu thụ: Rộng hơn, bao gồm cả giá thành sản xuất và các chi phí khác như chi phí quản lý doanh nghiệp, chi phí vận chuyển và các chi phí liên quan đến việc đưa sản phẩm đến tay người tiêu dùng.

4. Các cách tính giá thành sản phẩm

Tính giá thành sản phẩm là một quy trình phức tạp nhưng vô cùng quan trọng để đảm bảo sự hiệu quả và cạnh tranh trên thị trường. Dưới đây là một số cách tính giá thành sản phẩm phổ biến:

Cách tính giá thành sản phẩm theo phương pháp giản đơn

Cách tính giá thành sản phẩm theo phương pháp giản đơn (hay còn gọi là phương pháp trực tiếp) thường được áp dụng trong các doanh nghiệp có quy trình sản xuất đơn giản, sản xuất số lượng lớn và có chu kỳ sản xuất ngắn. Đây là phương pháp đơn giản và dễ áp dụng cho các sản phẩm có quy mô sản xuất lớn và cần có kết quả nhanh chóng.

Công thức tính giá thành theo phương pháp giản đơn:

Tổng giá thành sản xuất = Chi phí sản xuất dở dang đầu kỳ + Chi phí sản xuất trong kỳ - Chi phí sản xuất dở dang cuối kỳ

Cách tính giá thành sản phẩm theo phương pháp hệ số

Phương pháp tính giá thành theo phương pháp hệ số thường được áp dụng trong các doanh nghiệp sử dụng nguyên liệu cố định và có lượng lao động cố định trong quá trình sản xuất, nhưng lại sản xuất ra nhiều sản phẩm khác nhau. Trong phương pháp này, chi phí được tập trung chung cho toàn bộ quá trình sản xuất thay vì được phân bổ cho từng sản phẩm riêng lẻ, thích hợp cho các ngành công nghiệp như may mặc, hóa chất, chế tạo, cơ khí, điện cơ, chăn nuôi và nhiều ngành khác.

Công thức tính giá thành theo phương pháp hệ số:

Giá thành đơn vị sản phẩm tiêu chuẩn = Tổng giá thành của tất cả các sản phẩm / Tổng số sản phẩm gốc

Trong đó:

• Số sản phẩm tiêu chuẩn = Số sản phẩm của từng loại x Hệ số quy đổi từng loại.

Với hệ số quy đổi doanh nghiệp cần xác định riêng cho từng loại sản phẩm, thường dựa trên yếu tố năng suất hoặc khả năng tiêu thụ của từng sản phẩm. Hệ số tiêu chuẩn quy ước là 1.

• Tổng giá thành sản xuất sản phẩm = Số sản phẩm tiêu chuẩn x Giá thành đơn vị sản phẩm tiêu chuẩn.

Cách tính giá thành sản phẩm theo phương pháp định mức

Tính giá thành theo phương pháp định mức thường được áp dụng trong các doanh nghiệp có quy trình sản xuất ổn định và đã xây dựng được định mức chi phí cho từng khâu hình thành sản phẩm. Đây là phương pháp phổ biến trong các ngành công nghiệp có quy mô sản xuất lớn và cần có sự tổ chức và quản lý chặt chẽ.

Công thức tính giá thành theo phương pháp định mức:

Giá thành thực tế sản phẩm = Giá thành định mức đơn vị sản phẩm từng loại x Tỷ lệ chi phí (%)

Trong đó:

Tỷ lệ chi phí (%): Là tỷ lệ phần trăm chi phí thực tế so với chi phí định mức, thường được tính bằng công thức (Tổng giá thành sản xuất thực tế của các loại sản phẩm / Tổng giá thành sản xuất định mức của các loại sản phẩm) x 100%.

Cách tính giá thành sản phẩm theo phương pháp phân bước

Phương pháp phân bước trong việc tính giá thành sản phẩm được áp dụng cho các doanh nghiệp có quá trình sản xuất phức tạp, thực hiện ở nhiều bộ phận hoặc công đoạn khác nhau. Đây thường là các doanh nghiệp có quy trình sản xuất phức tạp, với nhiều giai đoạn công nghệ cần phải tập hợp chi phí theo từng bộ phận hoặc công đoạn cụ thể của sản phẩm.

Phương pháp này thường được áp dụng trong các doanh nghiệp có nhu cầu bán nửa thành phẩm ra ngoài hoặc cần hạch toán quản lý nội bộ cao giữa các giai đoạn công nghệ như bộ phận, phân xưởng.

Công thức tính giá thành theo phương pháp phân bước:

Giá thành thành phẩm hoàn thành trong kỳ = Giá thành sản phẩm giai đoạn 1 + Giá thành sản phẩm giai đoạn 2 + ... + Giá thành sản phẩm giai đoạn n

Trong đó, mỗi giai đoạn sản xuất được tính toán chi phí cụ thể và tổng hợp lại để đưa ra giá thành cuối cùng của sản phẩm hoàn thành trong kỳ.

Cách tính giá thành sản phẩm theo phương pháp loại trừ sản phẩm phụ

Cách tính giá thành sản phẩm với phương pháp loại trừ sản phẩm phụ được áp dụng cho các doanh nghiệp có quá trình sản xuất đồng thời thu được cả sản phẩm chính và sản phẩm phụ. Trong phương pháp này, giá trị của sản phẩm phụ được loại trừ ra khỏi tổng chi phí sản xuất sản phẩm để tính giá trị của sản phẩm chính. Để xác định giá trị sản phẩm phụ, có thể sử dụng các phương pháp như sử dụng được, ước tính giá, kế hoạch giá hoặc giá nguyên liệu ban đầu.

Công thức tính giá thành theo phương pháp loại trừ sản phẩm:

Tổng giá thành sản phẩm chính = Giá trị sản phẩm chính dở dang đầu kỳ + Tổng chi phí phát sinh trong kỳ - Giá trị sản phẩm phụ ước tính thu hồi - Giá trị sản phẩm chính dở dang cuối kỳ

Cách tính giá thành sản phẩm theo đơn đặt hàng

Tính giá thành theo đơn đặt hàng được áp dụng cho các doanh nghiệp có quy trình sản xuất đơn chiếc hoặc hàng loạt theo yêu cầu đặt hàng cụ thể từ khách hàng. Trong phương pháp này, giá thành sẽ được tính toán cho từng đơn hàng một cách cụ thể và việc tổ chức kế toán chi phí phải được thực hiện chi tiết theo từng đơn hàng.

Công thức tính giá thành theo đơn đặt hàng:

Giá thành của từng đơn hàng = Tổng chi phí nguyên vật liệu trực tiếp + Chi phí nhân công trực tiếp + Chi phí sản xuất chung

Trong đó:

Chi phí sản xuất chung: Là chi phí sản xuất chung phát sinh trong quá trình sản xuất từ khi bắt đầu đến khi kết thúc đơn hàng.

Lời kết

Tính toán giá thành sản phẩm là một quy trình phức tạp, nhưng vô cùng quan trọng đối với hoạt động kinh doanh của một doanh nghiệp. Việc hiểu rõ về giá thành giúp doanh nghiệp quản lý chi phí, đưa ra quyết định đúng đắn về giá cả và tối ưu hóa lợi nhuận. Hy vọng rằng qua bài viết trên của Kế toán PPI, bạn đã có cái nhìn tổng quan về khái niệm giá thành sản phẩm và các cách tính giá thành sản phẩm một cách chi tiết.