Trong quản lý kế toán của một doanh nghiệp, hàng tồn kho đóng vai trò vô cùng quan trọng, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp sản xuất và thương mại. Hàng tồn kho không chỉ đại diện cho giá trị tài sản mà doanh nghiệp đang sở hữu mà còn phản ánh tình hình hoạt động kinh doanh và khả năng cung cấp hàng hóa dịch vụ của doanh nghiệp. Vậy hàng tồn kho là gì và các cách hạch toán hàng tồn kho được thực hiện như thế nào?

1. Hàng tồn kho là gì?

Hàng tồn kho là những tài sản được cất giữ trong kho để sử dụng trong quá trình sản xuất hoặc kinh doanh. Đây có thể là các sản phẩm đã được sản xuất và đang chờ bán ra thị trường, những sản phẩm đang trong quá trình sản xuất hoặc kinh doanh đang dở dang, cũng như các nguyên vật liệu, công cụ hoặc dụng cụ sẽ được sử dụng trong quá trình sản xuất, kinh doanh hoặc cung cấp dịch vụ. 

2.  Các nguyên tắc hạch toán hàng tồn kho

Nguyên tắc hạch toán hàng tồn kho là một phần quan trọng trong quản lý kế toán của doanh nghiệp, đảm bảo tính chính xác và minh bạch trong việc ghi nhận và phản ánh giá trị của hàng tồn kho. Dưới đây là một số nguyên tắc cơ bản trong việc hạch toán hàng tồn kho:

Xác định loại hàng tồn kho: Hàng tồn kho bao gồm các loại tài sản mà doanh nghiệp mua để sản xuất hoặc bán trong quá trình kinh doanh bình thường, bao gồm nguyên vật liệu, công cụ, dụng cụ, hàng mua đang trên đường, sản phẩm còn dở dang, thành phẩm, hàng hóa gửi bán hoặc lưu giữ tại kho bảo thuế của doanh nghiệp.

Loại trừ các tài sản không thuộc hàng tồn kho: Các loại tài sản nhận ký gửi, giữ hộ, nhận ủy thác xuất nhập khẩu hoặc nhận gia công không thuộc quyền sở hữu và kiểm soát của doanh nghiệp không được phản ánh là hàng tồn kho của doanh nghiệp.

Thực hiện theo chuẩn mực kế toán: Kế toán hàng tồn kho phải tuân thủ các quy định của chuẩn mực kế toán "Hàng tồn kho" khi xác định giá gốc, giá trị thuần có thể thực hiện được, phương pháp tính giá trị và lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho, cùng với việc ghi nhận chi phí.

Xác định giá gốc hàng tồn kho: Nguyên tắc xác định giá gốc hàng tồn kho được quy định cụ thể cho từng loại hàng hóa, vật tư, dựa trên nguồn gốc hình thành và thời điểm tính giá.

Tính thuế và các khoản chi phí: Các khoản thuế như GTGT đầu vào, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế nhập khẩu, thuế bảo vệ môi trường khi mua hàng tồn kho được tính vào giá trị hàng tồn kho, không được khấu trừ và được tính vào các khoản thuế không được hoàn lại.

3. Các tài khoản hàng tồn kho

Tài khoản hàng tồn kho được hạch toán theo quy định tại Thông tư 90 vào các tài khoản sau đây:

TK 151 - Hàng mua đang trên đường: Được sử dụng để ghi nhận các khoản chi phí liên quan đến việc mua hàng hóa và chưa nhận về kho của doanh nghiệp, tức là các hàng hóa đang ở trạng thái vận chuyển hoặc đang trên đường đi từ nhà cung cấp về kho của doanh nghiệp.

TK 152 - Nguyên vật liệu: Được sử dụng để ghi nhận các khoản hàng hóa là nguyên vật liệu đầu vào cho quá trình sản xuất hoặc kinh doanh của doanh nghiệp.

TK 153 - Công cụ hoặc dụng cụ: Được sử dụng để ghi nhận các khoản hàng hóa là công cụ, dụng cụ sử dụng trong quá trình sản xuất hoặc kinh doanh của doanh nghiệp.

TK 154 - Chi phí sản xuất kinh doanh dở dang: Được sử dụng để ghi nhận các chi phí liên quan đến sản xuất hoặc kinh doanh nhưng chưa được phân bổ vào hàng tồn kho khác, ví dụ như chi phí sản xuất chưa hoàn thành.

TK 155 - Thành phẩm: Được sử dụng để ghi nhận các hàng hóa đã hoàn thành quá trình sản xuất hoặc kinh doanh và đã sẵn sàng để bán ra thị trường.

TK 157 - Hàng hóa gửi đi bán: Được sử dụng để ghi nhận các hàng hóa đã được gửi đi bán nhưng chưa được bán hoặc trả về kho.

4. Cách hạch toán hàng tồn kho

Theo quy định tại Khoản 1 Điều 22 của Thông tư 133/2016/TT-BTC, các nhóm tài khoản hàng tồn kho được sử dụng để phản ánh giá trị hiện có và cập nhật tình hình biến động của hàng tồn kho hoặc để phản ánh giá trị hàng tồn kho đầu kỳ và cuối kỳ của doanh nghiệp. Dựa trên điều này, có 2 cách hạch toán hàng tồn kho như sau:

Kê khai thường xuyên - cách hạch toán hàng tồn kho

Đây là cách hạch toán hàng tồn kho theo dõi thường xuyên và liên tục, phản ánh kịp thời tình hình nhập, xuất và tồn kho. Với cách này, giá trị hàng tồn kho cuối kỳ được tính dựa trên các thông tin nhập và xuất kho trong kỳ.

Công thức tính giá trị hàng tồn kho cuối kỳ:

Giá trị hàng tồn kho cuối kỳ = Giá trị hàng tồn kho đầu kỳ + Giá trị hàng nhập kho trong kỳ - Giá trị hàng xuất kho trong kỳ.

Kiểm kê định kỳ - cách hạch toán hàng tồn kho

Đây là cách hạch toán hàng tồn kho phản ánh giá trị hàng tồn kho đầu kỳ và cuối kỳ thông qua việc thực hiện kiểm kê định kỳ mà không có tính chất thường xuyên và liên tục. Cách này thường được sử dụng để kiểm tra tính chính xác của thông tin hàng tồn kho.

Công thức tính giá trị hàng tồn kho cuối kỳ:

Giá trị tồn kho đầu kỳ + Giá trị nhập kho trong kỳ - Giá trị tồn kho cuối kỳ = Giá trị xuất cuối kỳ.

Lời kết

Hàng tồn kho là một trong các chỉ số quan trọng cho thấy hiệu suất hoạt động kinh doanh. Việc hạch toán hàng tồn kho một cách chính xác và minh bạch không chỉ giúp doanh nghiệp có cái nhìn rõ ràng về tài sản mà còn giúp quản lý hiệu quả nguồn lực và tối ưu hóa quá trình sản xuất kinh doanh. Hy vọng qua bài viết trên của Kế toán PPI đã cung cấp đến bạn các cách hạch toán hàng tồn kho và những thông tin cần thiết.