Báo cáo tài chính là một công cụ mạnh mẽ để đánh giá tình hình, dự đoán xu hướng và phát hiện các vấn đề tiềm ẩn về tài chính của doanh nghiệp. Phân tích báo cáo tài chính đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về các chỉ số tài chính và kỹ năng phân tích để rút ra những thông tin quan trọng từ các con số. Trong bài viết hướng dẫn phân tích báo cáo tài chính dưới đây, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu các phương pháp phân tích và những lưu ý cần thiết để đánh giá báo cáo tài chính của một doanh nghiệp một cách hiệu quả.

1. Phân tích báo cáo tài chính là gì?

Phân tích báo cáo tài chính là quá trình đánh giá, định lượng và đưa ra nhận định về hiệu suất tài chính của một doanh nghiệp dựa trên các thông tin được cung cấp trong báo cáo tài chính của doanh nghiệp đó. Các báo cáo tài chính chính bao gồm bảng cân đối kế toán, báo cáo kết quả kinh doanh và báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Phân tích báo cáo tài chính không chỉ cung cấp một cái nhìn tổng quan về tình hình tài chính hiện tại của doanh nghiệp mà còn giúp nhận diện các xu hướng tài chính, đưa ra những dự báo và quyết định chiến lược trong tương lai.

2. Vai trò của việc phân tích báo cáo tài chính

Phân tích báo cáo tài chính đóng vai trò cực kỳ quan trọng đối với nhiều đối tượng liên quan, bao gồm nhà đầu tư, quản trị viên và các tổ chức tài chính. Mỗi đối tượng sử dụng thông tin từ báo cáo tài chính để phục vụ cho mục đích cụ thể:

Nhà đầu tư

• Đánh giá khả năng sinh lời và rủi ro: Nhà đầu tư sử dụng phân tích báo cáo tài chính để đánh giá khả năng sinh lời và mức độ rủi ro của doanh nghiệp. Qua các chỉ số tài chính như lợi nhuận sau thuế, tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE), nhà đầu tư có thể xác định liệu doanh nghiệp có đáng để đầu tư hay không.

• Quyết định đầu tư: Thông tin từ báo cáo tài chính giúp nhà đầu tư đưa ra các quyết định đầu tư thông minh, dựa trên hiệu suất tài chính và tiềm năng phát triển của doanh nghiệp.

Quản trị viên doanh nghiệp

• Quản lý hiệu quả tài chính: Quản trị viên sử dụng phân tích báo cáo tài chính để đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Qua đó, họ có thể đưa ra các quyết định kinh doanh hiệu quả, như điều chỉnh chiến lược, quản lý chi phí và tối ưu hóa nguồn lực.

• Lập kế hoạch và dự báo: Phân tích tài chính cung cấp cơ sở để quản trị viên lập kế hoạch kinh doanh và dự báo tài chính cho tương lai, từ đó giúp doanh nghiệp chuẩn bị tốt hơn cho các thách thức và cơ hội phía trước.

Ngân hàng và tổ chức tài chính

• Đánh giá khả năng trả nợ: Các tổ chức tài chính sử dụng phân tích báo cáo tài chính để đánh giá khả năng trả nợ của doanh nghiệp. Các chỉ số như hệ số thanh toán hiện hành, hệ số khả năng thanh toán lãi vay giúp họ xác định mức độ an toàn khi cho doanh nghiệp vay vốn.

• Quyết định cho vay: Dựa trên phân tích tài chính, các ngân hàng và tổ chức tín dụng có thể đưa ra quyết định cho vay phù hợp, giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa lợi nhuận.

3. Hướng dẫn phân tích báo cáo tài chính cho doanh nghiệp

Phân tích báo cáo tài chính là quá trình đánh giá và định hình hiệu suất tài chính của một doanh nghiệp thông qua việc phân tích các thông tin được hiển thị trong báo cáo tài chính. Dưới đây là hướng dẫn phân tích báo cáo tài chính cho doanh nghiệp:

Phân tích khả năng thanh toán của doanh nghiệp

Trong phân tích báo cáo tài chính, việc đánh giá khả năng thanh toán của một doanh nghiệp là một phần quan trọng để đảm bảo sự ổn định và bền vững của hoạt động kinh doanh. Dưới đây là một số chỉ số thường được sử dụng để phân tích khả năng thanh toán:

Hệ số khả năng thanh toán hiện hành - hướng dẫn phân tích báo cáo tài chính

Hệ số khả năng thanh toán hiện hành hay còn gọi là Current Ratio, là một chỉ số tài chính dùng để đánh giá khả năng thanh toán ngắn hạn của một doanh nghiệp. Để tính chỉ số này, ta chia tổng tài sản lưu động cho tổng nợ ngắn hạn. Mức độ cao của hệ số này thể hiện khả năng thanh toán ngắn hạn của doanh nghiệp càng tốt.

Nếu hệ số khả năng thanh toán hiện hành dưới 1, điều đó ám chỉ rằng doanh nghiệp có thể gặp rủi ro không thể thanh toán được các khoản nợ ngắn hạn.

Ngược lại, nếu hệ số này cao hơn 2, điều đó cho thấy doanh nghiệp có khả năng thanh toán tốt các khoản nợ ngắn hạn, thậm chí có thể sử dụng tài sản lưu động để đầu tư hoặc mở rộng kinh doanh.

Hệ số khả năng thanh toán lãi vay - hướng dẫn phân tích báo cáo tài chính

Hệ số khả năng thanh toán lãi vay là một chỉ số tài chính đo lường khả năng của một doanh nghiệp trong việc chi trả lãi vay và khoản lãi vay hàng năm từ lợi nhuận hoặc dòng tiền. Để tính toán hệ số này, ta sử dụng tỷ lệ giữa lợi nhuận trước thuế và lãi vay phải trả.

Mức độ cao của hệ số khả năng thanh toán lãi vay cho biết doanh nghiệp có đủ khả năng để thanh toán lãi vay của mình hay không. Nếu hệ số này cao, điều đó thể hiện rằng doanh nghiệp có dòng tiền tốt, khả năng sinh lời cao và có khả năng kiểm soát chi phí lãi vay tốt.

Ngược lại, hệ số thấp cho thấy doanh nghiệp có dòng tiền kém, khả năng sinh lời thấp và khả năng kiểm soát chi phí lãi vay kém. Doanh nghiệp có hệ số khả năng thanh toán lãi vay thấp có thể gặp khó khăn trong việc thanh toán lãi vay, có thể dẫn đến nguy cơ vỡ nợ. Vì vậy, các nhà đầu tư và chủ nợ cần xem xét hệ số này khi đưa ra quyết định về đầu tư hoặc cho vay.

Hệ số vòng quay các khoản thu - hướng dẫn phân tích báo cáo tài chính

Hệ số vòng quay các khoản thu là một chỉ số tài chính dùng để đánh giá hiệu quả của doanh nghiệp trong việc thu hồi các khoản phải thu từ khách hàng. Để tính toán chỉ số này, ta chia doanh thu bán hàng cho các khoản phải thu trung bình.

Vòng quay các khoản phải thu = Doanh thu bán hàng / Các khoản phải thu trung bình

Sau đó, để xác định thời gian trung bình cần thiết để thu được các khoản phải thu, doanh nghiệp sử dụng công thức:

Kỳ thu tiền bình quân (ngày) = 360 / Vòng quay các khoản phải thu

Mức độ cao của hệ số vòng quay các khoản thu thể hiện rằng doanh nghiệp thu hồi các khoản phải thu của mình một cách hiệu quả. Ngược lại, hệ số thấp cho thấy hiệu quả thu hồi các khoản phải thu kém của doanh nghiệp.

Chỉ số vòng quay các khoản thu có thể so sánh với các doanh nghiệp cùng ngành để đánh giá hiệu quả hoạt động. Ngoài ra, nó cũng có thể được sử dụng để phân tích xu hướng hiệu quả thu hồi các khoản phải thu của doanh nghiệp theo thời gian.

Hệ số vòng quay hàng tồn kho - hướng dẫn phân tích báo cáo tài chính

Hệ số vòng quay hàng tồn kho là một chỉ số được sử dụng để đánh giá hiệu quả quản lý hàng tồn kho của một doanh nghiệp. Tính bằng cách chia tổng doanh thu (hoặc giá vốn hàng bán) trong một khoảng thời gian nhất định cho giá trị trung bình của hàng tồn kho trong cùng khoảng thời gian đó.

Mức độ cao của hệ số vòng quay hàng tồn kho chỉ ra rằng doanh nghiệp quản lý hàng tồn kho hiệu quả hơn. Điều này có nghĩa là doanh nghiệp bán được nhiều hàng hóa hơn từ lượng hàng tồn kho hiện có, giúp giảm chi phí lưu trữ và tăng lợi nhuận.

Ngược lại, hệ số thấp thể hiện hiệu quả quản lý hàng tồn kho kém của doanh nghiệp. Điều này có thể do doanh nghiệp có quá nhiều hàng tồn kho không bán được, gây ra chi phí lưu trữ cao và giảm lợi nhuận.

Phân tích đòn bẩy tài chính

Phân tích đòn bẩy tài chính thường bắt đầu bằng việc đánh giá hệ số nợ, một công cụ quan trọng để đo lường tỷ lệ nợ trong tổng nguồn vốn của một doanh nghiệp. Công thức tính hệ số nợ đơn giản là chia số nợ phải trả cho tổng nguồn vốn. Tuy nhiên, không có một con số cụ thể nào có thể áp dụng cho tất cả doanh nghiệp để xác định mức độ nợ phù hợp.

Điều này phụ thuộc vào nhiều yếu tố như loại hình doanh nghiệp, quy mô và mục đích vay vốn. Thông thường, một hệ số nợ thấp cho thấy doanh nghiệp có mức độ an toàn cao, ít rủi ro tài chính. Ngược lại, một hệ số nợ cao thường cho thấy doanh nghiệp đang sử dụng đòn bẩy tài chính cao hơn, có tiềm ẩn nhiều rủi ro tài chính hơn.

Phân tích khả năng sinh lời

Phân tích khả năng sinh lời của một doanh nghiệp là một phần quan trọng trong việc đánh giá hiệu suất tài chính và dự báo tiềm năng phát triển trong tương lai. Dưới đây là một số chỉ số và phương pháp phân tích để đánh giá khả năng sinh lời của doanh nghiệp:

Tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên doanh thu (ROS) - hướng dẫn phân tích báo cáo tài chính

Tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên doanh thu (ROS) là một chỉ số tài chính biểu thị mức hiệu quả của doanh nghiệp trong việc tạo ra lợi nhuận thực tế. 

ROS = (Lợi nhuận sau thuế / Doanh thu thuần) x 100%

ROS cho biết mức lợi nhuận mà doanh nghiệp thu được cho mỗi đồng doanh thu thuần. Một ROS càng cao thể hiện rằng doanh nghiệp có hiệu quả hoạt động kinh doanh tốt, tức là từ mỗi đồng doanh thu thuần, doanh nghiệp thu được một phần lợi nhuận cao.

Đối với nhà đầu tư và nhà quản lý, ROS là một chỉ số quan trọng để đánh giá hiệu suất tài chính của doanh nghiệp và so sánh với các doanh nghiệp khác trong cùng ngành hoặc thời kỳ tài chính.

Tỷ suất lợi nhuận gộp (Biên lợi nhuận gộp) - hướng dẫn phân tích báo cáo tài chính

Tỷ suất lợi nhuận gộp hay còn được gọi là biên lợi nhuận gộp, cung cấp thông tin về mức độ lợi nhuận gộp từ mỗi đồng doanh thu thuần. Được tính bằng cách chia lợi nhuận gộp cho doanh thu thuần.

Biên lợi nhuận gộp = Lợi nhuận gộp / Doanh thu thuần

Lợi nhuận gộp là khoản tiền mà doanh nghiệp kiếm được sau khi trừ đi giá vốn hàng bán (COGS) khỏi doanh thu. Giá vốn hàng bán là chi phí trực tiếp liên quan đến việc sản xuất hoặc cung cấp hàng hóa và dịch vụ của doanh nghiệp.

Tỷ suất lợi nhuận gộp thường được sử dụng để so sánh hiệu quả của các doanh nghiệp trong cùng ngành. Một tỷ suất lợi nhuận gộp cao hơn so với các đối thủ trong ngành có thể cho thấy rằng doanh nghiệp đó có chi phí thấp hơn hoặc giá bán cao hơn.

Ngoài ra, tỷ suất lợi nhuận gộp cũng có thể được sử dụng để theo dõi hiệu quả hoạt động của một doanh nghiệp theo thời gian. Nếu tỷ suất lợi nhuận gộp giảm xuống, điều này có thể chỉ ra rằng doanh nghiệp đang gặp khó khăn trong việc kiểm soát chi phí hoặc giá bán đang giảm.

Tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên tổng tài sản (ROA) - hướng dẫn phân tích báo cáo tài chính

Tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên tổng tài sản (ROA - Return on Assets) là một chỉ số được sử dụng để đo lường khả năng sinh lời của một doanh nghiệp. Tỷ số này cho biết tỷ lệ lợi nhuận sau thuế được tạo ra từ mỗi đồng đầu tư vào tổng tài sản của doanh nghiệp, từ đó phản ánh khả năng sinh lời của các tài sản của doanh nghiệp.

 ROA = Lợi nhuận sau thuế / Tổng tài sản bình quân của doanh nghiệp 

Mức ROA cao thể hiện mức độ hiệu quả của việc quản lý và sử dụng các nguồn lực kinh tế của doanh nghiệp. Một doanh nghiệp có ROA cao cho thấy đang sử dụng các tài sản của mình để tạo ra lợi nhuận hiệu quả hơn so với các đối thủ trong ngành.

ROA có thể được sử dụng để so sánh khả năng sinh lời của các doanh nghiệp trong cùng ngành hoặc cùng lĩnh vực kinh doanh. Nó cũng có thể được sử dụng để đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp trong các giai đoạn thời gian khác nhau.

Tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu (ROE) - hướng dẫn phân tích báo cáo tài chính

Tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu (ROE - Return on Equity) là một chỉ số được sử dụng để đánh giá hiệu quả hoạt động của một doanh nghiệp. ROE cho biết mức độ lợi nhuận sau thuế được tạo ra từ mỗi đồng vốn chủ sở hữu.

ROE = Lợi nhuận sau thuế / Vốn chủ sở hữu bình quân 

Chỉ số này đánh giá tổng hợp các khía cạnh quan trọng về quản trị tài chính trong doanh nghiệp, bao gồm quản trị chi phí, quản trị tài sản và quản trị nguồn vốn. Sử dụng ROE, doanh nghiệp có thể đưa ra đánh giá về khả năng cạnh tranh của mình trên thị trường. Những doanh nghiệp có ROE cao và ổn định trong nhiều năm thường có lợi thế cạnh tranh bền vững.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng ROE quá cao cũng không phải luôn là điều tốt, vì có thể doanh nghiệp đang mua lại cổ phiếu quỹ hoặc tách ra từ công ty mẹ, gây giảm vốn cổ phần và tăng ROE một cách không thực sự tích cực. Do đó, khi phân tích ROE, cần xem xét kỹ càng nguyên nhân và cơ sở của sự biến động.

Thu nhập một cổ phần thường (EPS) - hướng dẫn phân tích báo cáo tài chính

Thu nhập một cổ phần thường (EPS - Earnings Per Share) được sử dụng để đo lường lợi nhuận trung bình đối với mỗi cổ phiếu của một công ty trong một khoảng thời gian nhất định. Chỉ số này cho biết lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp được phân chia cho mỗi cổ phiếu đang lưu hành trên thị trường chứng khoán.

EPS = Thu nhập ròng sau thuế / Tổng số cổ phiếu phổ thông đang lưu hành 

EPS thường được sử dụng để đánh giá hiệu suất tài chính của một công ty từ quan điểm của cổ đông. Cung cấp thông tin về mức độ lợi nhuận mà mỗi cổ phiếu mang lại cho cổ đông.

EPS cao hơn thường cho thấy doanh nghiệp có hiệu suất tài chính tốt hơn, vì mỗi cổ đông sẽ nhận được một phần lợi nhuận lớn hơn từ mỗi cổ phiếu mà họ sở hữu. EPS thấp hơn có thể chỉ ra rủi ro hoặc thách thức mà doanh nghiệp đang phải đối mặt trong việc tạo ra lợi nhuận.

Phân tích dòng tiền

Dòng tiền thuần từ hoạt động kinh doanh - doanh thu thuần

Chỉ số dòng tiền thuần từ hoạt động kinh doanh được dùng để đánh giá cách doanh nghiệp tạo ra lợi nhuận từ mỗi đồng doanh thu thuần. Không có ngưỡng cụ thể để tham chiếu, chỉ số này càng cao càng tốt. Tuy nhiên, để hiểu rõ hơn, cần so sánh dữ liệu hiện tại với dữ liệu trong quá khứ để nhận biết sự thay đổi và phát triển của doanh nghiệp.

Tỷ suất dòng tiền tự do

Dòng tiền tự do là một chỉ số quan trọng trong phân tích tài chính doanh nghiệp. Nó cho biết khả năng của doanh nghiệp trong việc tạo ra và sử dụng tiền mặt một cách hiệu quả cho các mục đích khác nhau như đầu tư, trả lãi cho cổ đông hoặc trả nợ. Tỷ suất dòng tiền tự do cao thường được coi là một dấu hiệu tích cực, cho thấy doanh nghiệp có khả năng tạo ra số tiền dư thừa lớn và sẵn sàng sử dụng chúng cho các mục đích có lợi cho doanh nghiệp và cổ đông.

Xu hướng của dòng tiền

Bằng cách quan sát và phân tích dòng tiền từ các hoạt động kinh doanh, đầu tư và tài chính của doanh nghiệp trong một khoảng thời gian dài, người làm phân tích có thể nhận biết được các xu hướng và biến động trong khả năng sinh lời và sử dụng tiền mặt của doanh nghiệp.

Thông qua việc loại bỏ các biến động ngắn hạn và tập trung vào xu hướng dài hạn, người phân tích có thể nhận ra được những thay đổi trong khả năng tạo ra và sử dụng tiền mặt của doanh nghiệp theo thời gian. Điều này giúp họ đưa ra dự báo và đánh giá được sự ổn định và bền vững của tình hình tài chính của doanh nghiệp trong tương lai.

Ngoài ra, việc xác định giai đoạn của chu kỳ kinh doanh mà doanh nghiệp đang trải qua thông qua phân tích xu hướng dòng tiền cũng cung cấp thông tin quan trọng để các nhà đầu tư và tổ chức tài chính có thể điều chỉnh chiến lược đầu tư và tài trợ vốn một cách hợp lý, đáp ứng được các yếu tố rủi ro và cơ hội trong môi trường kinh doanh hiện tại.

4. Lưu ý khi phân tích báo cáo tài chính

Phân tích báo cáo tài chính là một công cụ quan trọng để hiểu rõ tình hình tài chính của doanh nghiệp. Tuy nhiên, để có những kết luận chính xác và hữu ích, cần lưu ý một số yếu tố quan trọng trong quá trình phân tích. Dưới đây là những lưu ý chính khi phân tích báo cáo tài chính:

So sánh kỳ đánh giá trước đó

Việc so sánh các chỉ số tài chính với các kỳ đánh giá trước đó là rất quan trọng để đánh giá sự phát triển và biến động của doanh nghiệp theo thời gian. So sánh này giúp xác định các xu hướng tích cực hoặc tiêu cực trong hoạt động kinh doanh và tài chính của doanh nghiệp.

• Xác định xu hướng: So sánh các chỉ số qua các kỳ khác nhau giúp nhận biết các xu hướng phát triển của doanh nghiệp. Ví dụ, nếu lợi nhuận ròng của doanh nghiệp tăng dần qua các năm, điều này có thể cho thấy hiệu quả kinh doanh ngày càng được cải thiện.

• Phát hiện vấn đề tiềm ẩn: Nếu một số chỉ số tài chính, chẳng hạn như hệ số khả năng thanh toán hiện hành, liên tục giảm qua các kỳ, doanh nghiệp có thể đang gặp khó khăn trong việc quản lý tài sản lưu động và nợ ngắn hạn.

• Ra quyết định chiến lược: So sánh theo thời gian cung cấp cơ sở cho nhà quản trị đưa ra các quyết định chiến lược, chẳng hạn như cắt giảm chi phí, đầu tư mở rộng sản xuất hoặc cải thiện quy trình quản lý.

So sánh với doanh nghiệp cùng ngành

So sánh các chỉ số tài chính của doanh nghiệp với các doanh nghiệp cùng ngành là một bước quan trọng để đánh giá vị thế cạnh tranh của doanh nghiệp. Điều này giúp hiểu rõ hơn về hiệu suất của doanh nghiệp so với đối thủ cạnh tranh và ngành nghề nói chung.

• Đánh giá hiệu suất: So sánh các chỉ số như tỷ suất lợi nhuận gộp, tỷ suất sinh lời trên tài sản (ROA) và tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE) với các doanh nghiệp cùng ngành giúp đánh giá hiệu suất hoạt động của doanh nghiệp. Nếu doanh nghiệp có tỷ suất lợi nhuận cao hơn trung bình ngành, điều này có thể cho thấy doanh nghiệp đang hoạt động hiệu quả.

• Xác định điểm mạnh và điểm yếu: So sánh với doanh nghiệp cùng ngành giúp xác định điểm mạnh và điểm yếu của doanh nghiệp. Ví dụ, nếu doanh nghiệp có tỷ suất lợi nhuận gộp cao hơn so với các đối thủ, có thể doanh nghiệp có lợi thế về chi phí sản xuất hoặc giá bán cao hơn.

• Điều chỉnh chiến lược kinh doanh: Dựa trên so sánh với các doanh nghiệp cùng ngành, doanh nghiệp có thể điều chỉnh chiến lược kinh doanh để cải thiện hiệu suất và nâng cao cạnh tranh.

Xem xét yếu tố thời điểm và thời kỳ

Phân tích báo cáo tài chính cần phải xem xét các yếu tố thời điểm và thời kỳ để có cái nhìn chính xác và toàn diện về tình hình tài chính của doanh nghiệp.

• Yếu tố mùa vụ: Một số ngành công nghiệp có tính mùa vụ cao, ví dụ như bán lẻ vào mùa lễ hội hoặc du lịch vào mùa du lịch cao điểm. Do đó, cần xem xét các chỉ số tài chính trong bối cảnh thời điểm cụ thể để tránh những kết luận sai lệch.

• Chu kỳ kinh tế: Tình hình tài chính của doanh nghiệp cũng có thể bị ảnh hưởng bởi chu kỳ kinh tế. Trong giai đoạn kinh tế suy thoái, các chỉ số tài chính có thể giảm sút do nhu cầu thị trường giảm, trong khi ở giai đoạn kinh tế bùng nổ, các chỉ số này có thể cải thiện đáng kể.

• Thay đổi chính sách: Các chính sách kinh tế, tài chính của chính phủ hoặc các quy định pháp luật mới cũng có thể ảnh hưởng đến kết quả tài chính của doanh nghiệp. Vì vậy, cần xem xét các thay đổi chính sách để hiểu rõ hơn về nguyên nhân của các biến động tài chính.

Lời kết

Tóm lại, việc phân tích báo cáo tài chính là một việc quan trọng và cần thiết, không chỉ giúp hiểu rõ về tình hình tài chính của một tổ chức mà còn là công cụ hữu ích để đánh giá hiệu suất kinh doanh và định hình chiến lược tương lai. Bằng cách áp dụng các phương pháp phân tích phù hợp, doanh nghiệp có thể rút ra những thông tin quý giá, từ đó tạo ra những quyết định thông minh và bền vững trong quản lý và đầu tư. Hy vọng hướng dẫn phân tích báo cáo tài chính trong bài viết trên của Kế toán PPI về đã cung cấp những thông tin cần thiết đến bạn.