Mô hình sản xuất hộ kinh doanh với sự linh hoạt và tính cá nhân hóa cao, đã trở thành lựa chọn phổ biến đối với nhiều cá nhân và gia đình muốn khởi nghiệp. Tuy nhiên, những lợi ích này sẽ đi kèm với những hạn chế và thách thức riêng. Vậy, một trong những hạn chế của mô hình sản xuất hộ kinh doanh là gì? Hãy cùng Kế toán PPI tìm hiểu về mô hình hộ kinh doanh trong bài viết dưới đây!

1. Hộ kinh doanh là gì?

Hộ kinh doanh là một loại hình tổ chức kinh doanh do một cá nhân hoặc một nhóm thành viên trong hộ gia đình đăng ký và điều hành. Theo quy định tại khoản 1 điều 79 của Nghị định số 01/2021/NĐ-CP, hộ kinh doanh được quy định như sau:

“Hộ kinh doanh do một cá nhân hoặc các thành viên hộ gia đình đăng ký thành lập và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với hoạt động kinh doanh của hộ. Trường hợp các thành viên hộ gia đình đăng ký hộ kinh doanh thì ủy quyền cho một thành viên làm đại diện hộ kinh doanh. Cá nhân đăng ký hộ kinh doanh, người được các thành viên hộ gia đình ủy quyền làm đại diện hộ kinh doanh là chủ hộ kinh doanh.”

Hộ kinh doanh thường được lựa chọn bởi những người muốn khởi nghiệp nhưng không muốn hoặc chưa có điều kiện để thành lập một doanh nghiệp có tư cách pháp nhân. Mô hình này mang lại tính linh hoạt và tiết kiệm chi phí quản lý, nhưng cũng đi kèm với những rủi ro về trách nhiệm pháp lý cá nhân.

2. Vậy hộ kinh doanh có phải là doanh nghiệp hay không?

Hộ kinh doanh không phải là một loại hình doanh nghiệp theo đúng nghĩa của Luật Doanh nghiệp Việt Nam 2020. Theo quy định tại Khoản 10 Điều 4 của Luật Doanh nghiệp Việt Nam 2020, để được coi là doanh nghiệp, tổ chức phải có các đặc điểm sau:

• Tên riêng: Doanh nghiệp có tên riêng và được đăng ký với cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

• Tài sản: Doanh nghiệp có tài sản để thực hiện các hoạt động kinh doanh.

• Trụ sở giao dịch: Doanh nghiệp có địa chỉ trụ sở chính để thực hiện các giao dịch kinh doanh.

• Thành lập theo quy định pháp luật: Doanh nghiệp phải được thành lập hoặc đăng ký thành lập theo quy định của pháp luật nhằm mục đích kinh doanh.

Trái ngược với doanh nghiệp, hộ kinh doanh không có các đặc điểm này. Đặc biệt, hộ kinh doanh không có tư cách pháp nhân, không có con dấu riêng, không được phép mở chi nhánh và không có quyền sử dụng các quyền lợi như quyền xuất nhập khẩu hay quyền áp dụng Luật phá sản khi kinh doanh gặp khó khăn.

Do đó, mặc dù có thể thực hiện hoạt động kinh doanh nhưng hộ kinh doanh không được coi là một loại hình doanh nghiệp theo quy định của Luật Doanh nghiệp Việt Nam.

3. Ưu, nhược điểm của mô hình sản xuất hộ kinh doanh

Mô hình sản xuất hộ kinh doanh là một hình thức phổ biến trong việc khởi nghiệp, đặc biệt là đối với cá nhân và các gia đình có mong muốn tự mình điều hành hoạt động kinh doanh. Mô hình này có những ưu điểm riêng và cũng tồn tại những hạn chế sau đây:

Ưu điểm

- Quản lý lao động dễ dàng: Một trong những lợi thế rõ rệt của mô hình này là quản lý lao động dễ dàng hơn. Với số lượng lao động ít, thường là các thành viên trong gia đình hoặc một vài nhân viên, việc phân công và giám sát công việc trở nên đơn giản hơn so với các doanh nghiệp lớn có nhiều bộ phận và nhân viên.

- Quản lý chứng từ và sổ sách kế toán đơn giản: Do quy mô hoạt động nhỏ, hộ kinh doanh thường không có quá nhiều giao dịch phức tạp. Việc quản lý chứng từ và sổ sách kế toán chỉ cần thiết lập các quy trình đơn giản và đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật về kế toán là đã đủ. Điều này giúp tiết kiệm thời gian và chi phí so với các doanh nghiệp có quy mô lớn phải đầu tư nhiều vào hệ thống quản lý kế toán phức tạp.

- Thuế khoán ít: Hộ kinh doanh thường áp dụng hình thức nộp thuế khoán, tức là mức thuế được tính dựa trên doanh thu hoặc một phần nào đó của doanh thu. Giúp giảm bớt các thủ tục pháp lý và tài chính so với các doanh nghiệp có tư cách pháp nhân phải nộp các loại thuế khác như thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế giá trị gia tăng (VAT),...

- Phù hợp với cá nhân, hộ gia đình kinh doanh nhỏ lẻ: Mô hình hộ kinh doanh rất phù hợp với cá nhân hay các hộ gia đình muốn khởi nghiệp với quy mô nhỏ và vốn đầu tư ban đầu thấp. Việc không phải đầu tư quá nhiều vào cơ sở hạ tầng, nhân sự và vật liệu, cùng với tính linh hoạt trong quản lý và vận hành, là những lợi thế lớn giúp họ dễ dàng bắt đầu và điều hành doanh nghiệp.

Nhược điểm

- Không có tư cách pháp nhân: Đây là một trong những hạn chế của mô hình sản xuất hộ kinh doanh. Vì không có tư cách pháp nhân, hộ kinh doanh không được công nhận là một thực thể pháp lý riêng biệt. Do đó, chủ hộ phải chịu trách nhiệm về các khoản nợ, tranh chấp pháp lý bằng toàn bộ tài sản cá nhân của mình. Việc này có thể gây áp lực tài chính và rủi ro cao cho chủ hộ trong trường hợp kinh doanh gặp khó khăn.

- Khó huy động vốn và mở rộng quy mô: Do quy mô kinh doanh nhỏ và không có tư cách pháp nhân, hộ kinh doanh gặp khó khăn trong việc huy động vốn từ các nguồn tài chính bên ngoài như ngân hàng hoặc nhà đầu tư. Điều này giới hạn khả năng mở rộng quy mô kinh doanh và đầu tư vào cơ sở hạ tầng, nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ, cũng như mở rộng thị trường tiêu thụ.

- Không thể xuất hóa đơn GTGT: Đây là một trong những rào cản lớn đối với hộ kinh doanh khi muốn hợp tác với các đối tác có yêu cầu pháp lý rõ ràng và chính sách thanh toán chính thức. Vì không có quyền xuất hóa đơn giá trị gia tăng (VAT invoice), hộ kinh doanh gặp hạn chế trong việc tham gia các dự án lớn, hợp đồng công cộng và thương mại quốc tế.

4. Mô hình hộ kinh doanh có thể chuyển thành công ty doanh nghiệp không?

Mô hình hộ kinh doanh có thể hoàn toàn chuyển thành một doanh nghiệp có tư cách pháp nhân, chẳng hạn như một công ty TNHH (Công ty Trách nhiệm Hữu hạn) hay Công ty Cổ phần, nếu bạn muốn mở rộng quy mô hoạt động kinh doanh và tận dụng các lợi thế của một doanh nghiệp pháp nhân. Hộ kinh doanh khi sử dụng trên 10 lao động phải đăng ký thành lập doanh nghiệp.

Lợi ích khi chuyển đổi thành doanh nghiệp

• Tư cách pháp nhân: Sau khi chuyển đổi, doanh nghiệp sẽ có tư cách pháp nhân riêng biệt và độc lập về tài sản, trách nhiệm pháp lý. Giúp giảm thiểu rủi ro tài chính cá nhân và mở rộng khả năng huy động vốn từ các nguồn tài chính bên ngoài như vay ngân hàng, hợp tác đầu tư,...

• Khả năng mở rộng quy mô: Nhờ vào tư cách pháp nhân và tính linh hoạt trong quản lý, doanh nghiệp có thể dễ dàng mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh, mở thêm chi nhánh, lập đại lý, tham gia vào các dự án lớn hơn.

• Chính sách ưu đãi về thuế và phí: Các doanh nghiệp mới chuyển đổi từ hộ kinh doanh thường được hưởng các chính sách ưu đãi về thuế và phí trong giai đoạn đầu. Ví dụ như được miễn giảm hoặc giảm thuế thu nhập doanh nghiệp trong thời gian nhất định sau khi thành lập.

Quy trình chuyển đổi

• Lập kế hoạch chuyển đổi: Bao gồm các bước cụ thể như đánh giá tài chính, xác định phương thức chuyển đổi (như thành lập công ty TNHH, Công ty Cổ phần,...), lập kế hoạch về nhân sự, quản lý và hành chính,...

• Hoàn thành thủ tục pháp lý: Đăng ký kinh doanh mới theo quy định của pháp luật Việt Nam, bao gồm việc đăng ký kinh doanh, xác lập văn bản thành lập công ty, thủ tục về thuế, phí,...

• Cập nhật các giấy tờ pháp lý: Bao gồm các giấy tờ liên quan như giấy phép kinh doanh, chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, mở tài khoản ngân hàng,...

• Thông báo với các bên liên quan: Bao gồm thông báo với khách hàng, nhà cung cấp, các cơ quan quản lý và các bên liên quan khác về việc chuyển đổi.

Việc chuyển đổi từ hộ kinh doanh thành doanh nghiệp là một bước quan trọng để nâng cao khả năng cạnh tranh và bền vững của doanh nghiệp. Tuy nhiên, bạn cần lên kế hoạch cẩn thận và tuân thủ đầy đủ các quy định pháp luật để đảm bảo hoạt động suôn sẻ và hiệu quả sau khi chuyển đổi.

Lời kết

Hy vọng bài viết trên của Kế toán PPI đã cung cấp đến bạn những thông tin cần thiết về mô hình sản xuất hộ kinh doanh. Trên hành trình xây dựng và phát triển doanh nghiệp, việc lựa chọn mô hình hộ kinh doanh là một quyết định có tính chiến lược. Nếu không được quản lý và điều hành một cách cẩn thận, có thể biến một trong những hạn chế của mô hình sản xuất hộ kinh doanh là rào cản lớn đối với sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Tuy nhiên, với sự nỗ lực và chiến lược phù hợp, các hộ kinh doanh vẫn có thể vượt qua những thử thách để đạt được thành công và sự phát triển bền vững.